مدیریت ریسک در صنعت سرمایه گذاری خطرپذیر

The second national conference on venture capital

دومین کنفرانس ملی سرمایه گذاری مخاطره پذیر

مدیریت ریسک در صنعت سرمایه گذاری خطرپذیر

حسین ریاحی

بنیاد توسعه فردا

[e-mail]

چکیده

:

صنعت وی سی یا سرمایه گذاری خطرپذیر به رغم سابقه شصت ساله در دنیا هنوز در ایران جوان است

کوشیده ایم منشأ ایجاد ارزش افزوده در این صنعت را که همانا مدیریت ریسک بنگاه های توسعه فناوری است،

بررسی کنیم و با برشمردن ملزومات مدیریت ریسک، راه هایی برای مهار ریسک بالای این صنعت پیشنهاد نماییم

. در این مقاله.

کلمات کلیدی

مقدمه

بود که در نتیجه آن واردات

کارخانجات و ماشین آلات تولیدی به کشور در دستور کار قرار گرفت

دسترس و ایجاد مجتمع های صنعتی بزرگ، سطح تولید در کشور افزایش یاف ته و ایجاد اشتغال با هدف تأمین

نیازهای اولیه و توسعه زیرساخت های اقتصادی و نهاده های اولیه تولید مانند آب و برق و صنایع مادر مانند فولاد و

مانند آن دنبال شود

« جایگزینی واردات » پس از جنگ تح میلی تا پایان برنامه دوم رویکرد توسعه کشور. تلاش بر این بود تا با انتقال فناوری های در. صنایع هدف در این رویکرد بیشتر در قلمرو فناوری فروتر 1 و میانه قرار داشتند.

برای توسعه کشور منجر به توجه به صنایع حوزه

فناوری برتر

ارتباطات، فناوری زیستی و فناوری نانو در سال های اخیر را باید در همین راستا ارزیابی کرد

فعال در فناوری برتر با صنایع میانه و فروتر از حیث محیط فعالیت و نیازها و قابلیت های بنگاهی تفاوت های اساسی

دارند

دستگاه های دولتی و تطبیق آن با شرایط صنایع فناوری برتر است

« توسعه صادرات » ایده اقتصاد دانایی محور و چرخش به رویکرد2 به عنوان حوزه ای شد که ارزش افزوده بالاتری برای کشور ایجاد می کند. توجه به فناوری اطلاعات و. از آنجا که شرکت های(جدول یک )، عطف توجه از صنایع فروتر به صنایع برتر نیازمند تغییر در برنامه ها، رویه ها و قابلیت های.

١

Low-Tec

٢

Hi-Tec

فناوری برتر فناوری میانه

اندازه غالب بنگاه

- فروترکوچک و متوسط بزرگ

سطح نوآوری

بالا پایین

نسبت سودآوری

زیاد کم

ریسک

زیاد کم

ارزش افزوده محصول

زیاد کم

منبع ایجاد ارزش افزوده

نیروی انسانی (کار) ماشین آلات (سرمایه)

افق سرمایه گذاری

بلندمدت و میا نمدت کوتاه و میان مدت

نوع حمایت دولتی

حمایت افقی حمایت عمودی

سطح ایجاد اشتغال

نیروی کار ماهر نیروی کار غیر ماهر

نهادهای تأمین مالی

سرمایه گذاران خطرپذیر بانک – بورس اوراق بهادار

جدول یک

ساختار اداری سنگین دولت و همچنین بخش خصوصی هنوز خود را با راهبرد جدید وفق نداده، سهل است؛ جهات

تغییر را نیز به درستی شناسایی نکرده است

درستی شکل نگرفت هاند و یا در همکاری دچار کاست یهایی هستند

جزء ضروری نظام ملی نوآوری شناخته می شود که در کشور هنوز در مراحل نوزادی است

. از همین رو اجزا و عناصر نظام ملی نوآوری 3 در کشور یا هنوز به. صنعت سرمایه گذاری خطرپذیر به عنوان یک.

سرمایه گذاری خطرپذیر سابقه ای به قدمت کاروان های تجاری بابلی ها و مسافرت های دریایی فینیقی ها دارد

.

بازرگانان جسوری که به امید کسب سود حاصل از تجارت کالا با خطر از دست دادن مال التجاره خود کنار می آمدند

.

سرمایه گذاری خطرپذیر را در لباس امروزی آن چنین می شناسند

کاروبارهای

ویژه پس از اقتباس کشورهای دیگر از تجربه امریکا معلوم شد که منبع اصلی خلق ارزش در این شرکت ها نه

خطرپذیری متکی بر منابع بی حساب مالی، ب لکه خطرپذیری آگاهانه و متکی بر توان تجاری سازی ایده های نوآورانه

است

: سرمایه گذاری خطرپذیر مشارکت در تأمین مالی4 نوآورانه – بیشتر در حوزه فناوری برتر - همراه با مشارکت در مدیریت این کاروبارهاست . بعدها و به.

شرکت های سرمایه گذاری خطرپذیر تنها بنگاه هایی نیستند که خود را در معرض مخاطرات قرار می دهند

مواجهه با مخاطرات ، ملازم هر فعالیت انتفاعی است ؛ از آن رو که شرایط فعالیت هر روز تغییر می کنند و همواره

. امروزه

5

هستند

اگر نه بیشتر از بنگاه های عادی، دست کم به اندازه آنها با این نامعلومی دست به گریبانند

خطرپذیر تنها از محل فروش مهارت مدیریت ریسک است

است. در این شرایط، ناگزیر تنها بنگاه هایی « نامعلومی » و « تغییر » وضعیت فردا نامعلوم است. تنها اصل ثابت، همین. به نظر می رسد شرکت های خطرپذیر « مدیریت ریسک » باقی می مانند که مدیران آنها مجهز به مهارت های. از این بالاتر ؛ درآمد یک.

تعریف ریسک

تعریف

می کنند

سرمایه گذاری می دانند؛ چه این تغییر بازدهی مثبت باشد و چه منفی

« امکان وقوع (عیرمنتظره ) زیان یا صدمه » لغت نامه های عمومی مانند لغت نامه وبستر ری سک را.(لغت نامه وبستر ) لغت نامه های تخصصی تر ریسک را امکان هرگونه تغییر در بازدهی مورد انتظار یک. دو ویژگی باید در یک رویداد باشد تا ریسک

٣

NIS- National Innovation System

٤

Business

٥

به حساب آید

یکی از این دو نباشد، ریسکی هم در کار نیست

: امکان وقوع (و نه قطعیت ) یک رویداد و آسیب پذیری 6 (و نه آسیب ناپذیری) بنگاه در برابر آن . هرجا.

طبقه بندی انواع ریسک

امروزه بنگاه ها نسبت به گذشته با ریسک های بزرگ تر و متنوع تری روبه رو هستند

یافتن رقابت بر دقت و افق برنامه ریزی های خود افزوده اند و از سوی دیگر شرایط محیطی تغییرپذیرتر شده است و

این امر عدم تحقق برنامه ها را محتمل تر می کند

دارد، نه قابل فهرست کردن است و نه همه آنها ارزش توجه دارند

. از یک سو بن گاه ها به دلیل شدت. بدین ترتیب همه ریسک هایی که در جریان فعالیت یک بنگاه وجود.

به طور خلاصه دو عامل در تعیین اهمیت ریسک یک رویداد نقش ایفا می کند

رویداد

و غیر تجاری تفکیک می شوند

و خارج از حیطه اختیار آن رخ می دهند

ریسک قانونی

عرضه می کنند

بیمه است

: بسامد 7 یا احتمال رویداد و شدت 8 آن. ریسک های عمده ای که یک بنگاه با آن روبه روست، در یک تقسیم بندی کلی به دو دسته ریسک های تجاری. ریسک های غیرتجاری شامل ریسک هایی هستند که در محیط و فارغ از فعالیت بنگاه. ریسک کشوری 9، ریسک بحران های بین المللی، ریسک بحران های سیاسی و10 از این جمله هستند . سیاست کلی یک بنگاه – به جز بنگا ههایی که خدمات بیمه ای همین حوادث را- در مهار این ریسک ها اجتناب از آنها و ایجاد پوشش حداکثری از طریق نگهداری منابع جبرانی و.

٦

Exposure

٧

Frequency

٨

دومین کنفرانس ملی سرمایه گذاری مخاطره پذیر 

بحران های بین المللی

ریسک مالی

سیاسی

قانونی

سایر

نقدینگی

بازار

اعتباری

عملیاتی

ریسک های غیر تجاری ریسکهای تجاری

ریسک

شکل یک

– طبقه بندی انواع ریسک

ریسک های تجاری آن دسته از ریسک ها هستند که به دلیل فعالیت تجاری بنگاه رخ می نمایند

. بنگاه به محض آغاز

فعالیت خود با این ریسک ها سروکار پیدا می کند

این دسته به شمار م یروند

حذف می شوند که بنگاه تعطیل شود

بنگاه توان بیشتری در پذیرش و مهار ریسک داشته باشد، امکان بیشتری برای بهر همندی از فرصت های تجاری همراه

با این ریسک ها خواهد داشت

. ریسک بازار 11 ، ریسک عملیاتی 12 ، ریسک نقدینگی 13 و مانند آن از. اجتناب از این ریسک ها برای بنگاه نه ممکن است و نه مطلوب؛ این ریسک ها زمانی کاملاً. بنابراین فعالیت تجاری مستلزم پذیرش و مهار این ریسک هاست . هرچه یک.

ابزار مهار ریسک

ساده ترین روش برای مهار ریسک انتقال تمام یا بخشی از آن به دیگری است

در برابر وقوع زیان های محتمل است

می کنند که نسبت به آن شناخت کافی و برای آن مشتریان زیاد داشته باشند

. نمونه آشنایی از این روش ، بیمه بنگاه. کاربرد این روش در عمل محدود است؛ زیرا بیمه ها معمولاً ریسک هایی را تقبل. در غیر این صورت هزینه بیمه کردن

١١

Market Risk

١٢

Operational Risk

١٣

Liquidity Risk

بنگاه در برابر خسارت چندان تفاوتی با هزینه خود خسارت ندارد؛ جز آن که وقوع خسارت و هزینه آن محت مل است

و هزینه پرداختی به بیمه، قطعی

! بنابراین کاربرد این روش در عمل محدود به دامنه خدمات بیمه هاست.

روش متداول دیگر حذف ریسک از طریق تثبیت شرایط است

پیش خرید یا پیش فروش انجام می شود، بنگاه را در برابر نوسانات قی مت خرید یا فروش مواد اولیه و کالای نهایی

محافظت می کند

می کنند تا در صورت تحقق زیان از طرف یکی از آن دو، با سودی که از طرف دیگر به دست می آورند، بخشی از زیان

وارده را پوشش ده ند

برای این دو منظور استخدام نمود

آتی ها برای پوشش ریسک بنگاه ها امری بسیار رایج است

. این روش که بیشتر با استفاده از قراردادهای. به عنوان راه دیگر گاه بنگاه ها همزمان با پذیرش یک ریسک، ریسک مکمل آن را نیز تقبل. در کشورهایی که بازارهای مالی پرسابقه دارند، به سهولت می توان ابزارهای متنوع مالی را. در این کشورها استفاده از قراردادهای اختیار معامله، پیش خرید یا پیش فروش و.

ریسک هایی که بنگاه با آن مواجه است، تنها سرچشمه خارجی ندارد؛ برخی ریسک ها به دلیل ضعف عملکرد خود

بنگاه متوجه آن می شود و بنابراین حتی وقوع یا عدم وقوع زیان به دست بنگاه است

کاهش ریسک می تواند به جای برنامه ریزی پوشش هزینه های یک واقعه نامطلوب ، اساساً از وقوع آن پیشگیری کند

. به همین جهت بنگاه برای.

بنگاهی که به این روش آسیب پذیری خود را در برابر ریسک ها کاهش دهد، می تواند از این مزیت برای کسب درآمد

استفاده کند

فعالیت اصلی برخی بنگاه ها خرید ریسک دیگر بنگاه هاست

نوع بنگاه ها هستند که ریسک شرکت های نوپا و نوآور را تقبل و مهار می کنند

. در حقیقت بنگاه های بسیاری از طریق تقبل ریسک سایر بنگاه ها درآمد به دست می آورند تا جایی که14 . شرکت های سرمایه گذاری خطرپذیر نیز یکی از همین.

اهمیت مدیریت ریسک در بنگاه های خطرپذیر

هرچه یک خطرپذیر توانمندتر باشد، با استخدام ابزارهای پیچیده تر ریسک را به نحو مطلوب تری مهار می کند و از

طریق خرید ریسک از سایر بنگاه ها به ارزش افزوده بالاتری دست پیدا می کند

کافی برای مهار ریسک ندارند، ناچار فرصت های سودآوری را به دلیل ناتوانی در مواجهه با ریسک همراه با این

فرصت ها از دست می دهند و ناگزیر به قناعت به ارزش افزوده ناچیز می شوند

. در مقابل بنگاه هایی که ظرفیت های.

١٤

می پردازد یا به عبارت ساده تر به همراه ریسک، پول نیز دریافت می کند

تجربه دیگر کشورها نشان می دهد که تزریق منابع مالی به یک خطرپذیر هرچند تا حدی ظرفیت پذیرش ریسک را

بالا می برد، اما هرگز به تنهایی برای توفیق خطرپذیر کافی نیست

اول اسراییل در طرح اینبال این مسأله را به خوبی نشان می دهد

سرمایه گذار خطرپذیر بیش از هر عامل دیگر تعیین کننده ظرفیت خطرپذیر در پذیرش و مهار ریسک است

در صورتی که این توان را در بنگاه خطرپذیر تشخیص دهند، سرمایه های خود را به طور طبیعی به سوی خطرپذیر

. نگاهی به تجربه سرمایه گذاری در آلمان و تجربه. (باقری، 1383 ) توان مدیریتی و کارشناسی یک. دیگران

(

سرازیر خواهند کرد. صندوق های یوزما در اسراییل شاهدی بر این مدعا هستند.(باقری، 1383

ریسک های عمده در خطرپذیرها

خطرپذیرها خود در معرض همه آن ریسک هایی هستند که یک بنگاه عادی با آن ه ا مواجه است ؛ هرچند این

ریسک ها به دلیل ماهیت و حوزه فعالیت یک خطرپذیر در برخی زمینه ها اهمیت بیشتری دارند

وظیفه یک خطرپذیر آن است که برای ریسک های خود فکری کند

نظام ملی نوآوری از آن رو اهمیت دارد که بخشی از ریسک نوآوری را از کارآفرین می پذیرد و هزینه های کارآفرینی

را از این طریق کاهش م یدهد

. بنابراین نخستین. اساساً کارکرد صنعت سرمایه گذاری خطرپذیر در. در ادامه به ریس کهای اصلی که یک خطرپذیر با آن مواجه است، اشاره م یکنیم.

ریسک نقدشوندگی

15

بنگاه های توسعه فناوری بیشتر بنگاه هایی تازه تأسیس و رو به رشد هستند

تولید نمی شود؛ بلکه بر اثر نوآوری پس از دوره ای نسبتاً طولانی با تولید محصول مناسب ناگهان اقبال بازار به دست

می آید و درآمد و سود سرشاری را نصیب بنگاه می سازد

جذاب نیست و معمولاً خ طرپذیران را جلب می کند

هستند که تعدادشان هم در بازار ایران چندان زیاد نیست

پیش از موعد سودآوری بنگاه با اشخاص محدودی می تواند وارد مذاکره شود و همین امر نشان می دهد این بازار از

عمق چندانی برخوردار نیست

. سود در چنین بن گاه هایی به طور مستمر. این نمودار سود و درآمد برای سرمایه گذاران عادی چندان. بنابراین مشتریان بنگاه های توسعه فناوری تنها خطرپذیران. از این رو یک بنگاه خطر پذیر برای فروش سهم خود. این واقعیت بدان معناست که خطرپذیران هنگام نقدکردن اجباری دارایی های خود

١٥

Liquidity Riskباید توجه داشت که ریسک، یک کالای با مطلوبیت منفی است و بنابراین قیمت آن نیز منفی است. لذا خریدار یک ریسک، برای خرید این کالا هزینه منفی. هرچه ریسک نامطلوب تر باشد، پول بیشتری باید به خریدار ریسک پرداخت. 

سهام شرکت های توسعه فناوری

نقد کردن

– با ریسک نقدینگی مواجه خواهند بود؛ یعنی ریسک کاهش ارزش دارایی هنگام. البته در صورتی که اساساً بتوان این سهام را نقد کرد!

ریسک بازار

16

ریسک بازار به احتمال کاهش ارزش دارایی های یک بنگاه به دلیل نوسان قیمت اسمی آنها اشاره دارد

ارزش هم می تواند متوجه دارایی نقد و شبه نقد یک بنگاه باشد که منشأ آن افزایش تورم، تغییر نرخ برابری ارز،

افزایش نرخ بهره و مانند آن است و هم می تواند دارایی های غیر نقد بنگاه را مانند موجودی کالا و مواد اولیه،

ماشین آلات و تجهیزات، ملک و ساختمان سهام سایر شرکت ها و به ویژه دانش فنی و دارایی های فکری را هدف قرار

دهد

. این کاهش. منشأ این بخش از ریسک بازار عمدتاً تغییر قیمت کالاها در بازار است.

از آنجا که قسمت عمده دارایی یک خطرپذیر را سهام شرکت های توسعه فناوری تشکیل می دهد، ریسک بازار ناظر

به کاهش ارزش سهام این شرکت ها در بدره دارایی خطرپذیر است

فناوری برخلاف پیش بینی رو به ورشکستگی رود یا س ود آتی آن کمتر از تخمین های قبلی برآورد شود

می دهد که از میان هر ده شرکت توسعه فناوری شش شرکت پیش از رسیدن به دو سالگی ورشکسته می شوند و دو

شرکت نیز سود چندانی نخواهند داشت

داشت

. این اتفاق زمانی می افتد که یک شرکت توسعه. آمار نشان. تنها دو شرکت هستند که سودآور خواهند شد و سهام پرطرفدار خواهند. از این رو خطرپذیر در بدره دارای یهای خود با ریسک بازار به طور جدی روبه روست.

ابزاردر همان گام اول به برمی خورند

شرکت های توسعه فناوری است

نظیر کشف قیمت با سازوکار عرضه و تقاضا امکان پذیر نیست ؛ هم چنین است سایر روش های قیمت گذاری

شرکت های عادی که در آنها برای ارزش یابی بنگاه و قیمت گذاری سهام از اطلاعات گردش مالی، سودآوری بنگاه،

ارزش دفتری دارایی ها و مانند آن استفاده می شود

چانه زنی محدود میان خریدار و فروشنده تکیه می کند که چندان مورد رضایت دو طرف نیست

شیوه قیمت گذاری آن است که جز در هنگام معامله ، قیمت شرکت معلوم نیست و لذا برآورد از ریسک بازار سهم نیز

تقریبی خواهد بود

:گرفته بمسأله مهم دیگری که در این میان مطرح است، شیوه ارزش گذاری. با توجه به فقدان بازار متشکل برای چنین شرکت هایی روش های بهینه قیمت گذاری. بنابراین قیم ت گذاری شرکت های توسعه فناوری ناگزیر به. مشکل دیگر این.

١٦

 17

ریسک اعتباری مؤلفه اصلی ریسک بانک ها و نهادهای اعطای تسهیلات است

به صورت دولتی اداره م ی شوند و مأموریت آنها بیشتر تخصیص اعتبار به شرکت های نوپای توسعه فناوری است تا

سرمایه گذاری، ریسک اعتباری رخ می نماید

تسهیلات گفته اند

تسهیلات است، تأخیر در بازپرداخت وام موجب کاهش درآمد بانک می شود

زیان عدم النفع، اصل سرمایه بانک یا صندوق نیز با مخ اطره روبه رو می شود

ارزیابی های پیش از اعطای تسهیلات مهار می کنند و بخش دیگر را از طریق سپردن وثیقه پوشش داده می دهند

کشورهایی که نظام های مالی پیچیده تری دارند، بانک از طریق بیمه سبد تسهیلات یا انتشار اوراق مشارکت، خود را

در برابر نکول وام گیرندگان محافظت می کند و ریسک به شرکت بیمه یا خریداران اوراق مشارکت منتقل می گردد

. در ایران که صندوق های توسعه فناوری. ریسک اعتباری را احتمال وقوع قصور طرف وام گیرنده در بازپر داخت. با توجه به آن که منبع اصلی درآمد یک نهاد پولی مانند بانک به ویژه در ایران از محل این. در صورت دیرکرد یا نکول 18 علاوه بر. بخشی از این ریسک را از طریق. در.

هرچند این ریسک را نباید ریسک کلیدی خطرپذیران دانست، صندوق های توسعه فناوری در ایران یا بان ک های عامل

آنها با این ریسک بیش از هر ریسک دیگری دست و پنجه نرم می کنند

.

از میان روش های ممکن برای مهار این ریسک در ایران سخت گیری هنگام ارزیابی متقاضیان تسهیلات به دلیل آن

که عملکرد صندوق ها را در اعطای تسهیلات ضعیف جلوه خواهد داد، چندان مورد استفاده نیست

به حدی توسعه نیافته اند که مورد اتکا واقع شو ند

به صرفه نبوده است

. ابزارهای مالی نیز. تجربه استفاده از بیمه تسهیلات نیز به عنوان تنها راه کار باقیمانده.

ریسک عملیاتی

19

مفهوم ریسک عملیاتی در مقایسه با سایر ریسک ها مفهومی جدید است و ادبیات آن در حال توسعه است

ریسک اشاره به زیان های ناشی از لغزش سهوی یا عمدی کارکنان و مشتریان، اشکال در سیستم ها و فرایندهای

جاری بنگاه و زیرمجموعه های آن دارد

. این. برای خطرپذیرها ریسک عملیاتی هم از ناحیه فرایندهای داخلی خود و هم از

١٧

Credit Risk

١٨

Default

١٩

ناحیه فرایندها و سیستم های شرکت های تابعه و وابسته آنها وارد می آید

موثقی درباره ریسک های عملیاتی شرکت ها و خطرپذیرها جمع آوری نشده تا بتوان تحلیل جامعی براساس آن ارایه

نمود، فهرستی که در ادامه خواهد آمد تا حد زیادی قابل بسط و تعدیل است

. با توجه به آن که در ایران هنوز اطلاعات.

الف

- ریسک عملیاتی در شرکت های توسعه فناوری

شرکت های توسعه فناوری بیشتر برمبنای روابط ش خصی شکل می گیرند و در سال های اول فعالیت خود هنوز

سازماندهی ق درتمندی ندارند

مدیر اصلی شرکت نیز هستند

مخاطراتی که یک شرکت نوپا با آن روبه روست، بی خبرند

بازاریابی کنند؛ چطور تولید خود را توسعه دهند؛ کجا و چطور هزینه کنند؛ چگونه امور مالی خود را سامان بخشند؛

چگونه مذاکره کنند؛ چگونه قرارداد بنویسند؛ چطور قیمت محصول خ ود را تعیین کنند؛ چه موقع وام بگیرند؛ چه

شریکی انتخاب کنند؛ چگونه مطالبات خود را وصول کنند؛ چقدر وجه نقد نگهدارند؛ چطور نام تجاری بسازند و از آن

محافظت کنند و قس علی هذا

ورشکستگی ببرد

. گذشته از این، در این شرکت ها صاحبان نوآوری و متخصصان فنی شرکت، مالک و. بیشتر این افراد تجربه چندانی در اداره یک شرکت ندارند و به ویژه از مسایل و. این مدیران کمتر می دانند چگونه باید محصول خود را. وضعیت شکننده شرکت باعث می شود تا هر تصمیم اشتباهی بنگاه را تا مرز.

این حرف بدان معنا نیست که پس یک مدیر باتجربه از یک صنعت نام آور برای مدیریت چن ین شرکت ی مناسب

خواهد بود

دوره بلوغ آن شرکت، مدیر شده اند و خبری از مسایل یک شرکت نوپا ندارند

شرکت ها باید برای هدایت شرکت های خود مدیرانی با تجربة اداره شرکت های نوپا استخدام کنند

کشورهای صنعتی مدیران شرکت های نوپا را از میان افرادی دست چین می کنند که سال ها تجربه مدیریت چنین

شرکت هایی را داشته اند و بر این باورند که تنها در این صورت ممکن است بتوان یک شرکت تازه پا را از گرداب

حوادث به سلامت گذراند و به ثبات و سودآوری رساند

. اینها م خاطرات یک شرکت در حال رشد است؛ در حالی که بسیاری از مدیران شرکت های بزرگ تنها در. خطرپذیران به عنوان سهامداران این. خطرپذیرها در.Operational Risk 

در ایران که بنگاه های نو پا به ویژه شرکت های توسعه فناوری بیشتر در بازاریابی و فروش محصول و مدیریت منابع

مالی خود مسأله دارند ، ریس ک های عمده را با بررسی دقیق برنامه کار وبار

برای مهار آن برنامه ریزی نمود

اداره این شرکت ها را در عمل و نه بر روی کاغذ داشته باشند

20 صاحبان ایده می توان تشخیص داد و. مشکل اصلی سر راه خطرپذیران ایرانی پیدا کردن مدیران باتجربه ای است که توان.

این مشکل، البته گرفتاری اصلی همه شرکت های خطرپذیر دنیاست و حل آن مستلزم تمرین کارآفرینی در گذر

زمان است

. چنین مدیرانی در محیط مراکز رشد و پارک های فناوری به انباشت تجربه می پردازند و ورزیده می شوند .

تا آن زمان استفاده از تجربیات کارآفرینان شناخته شده ایرانی و کارآفرینان ایرانی خارج از کشور کارگشا خواهد بود

.

ب

- ریسک عملیاتی در شرکت های خطرپذیر

در شرکت های خطرپذیر ریسک عملیاتی شامل نقص در رویه های حقوقی مانند

یا اخذ ضمانت های لازم ، دشواری در یافتن نهاد مرجع و شیوه حل اختلاف با صاحبان شرکت، نقص در رویه های

مالی مانند

تشخیص نادرست زمان خروج و مانند آن می شود

با آن روبه روست؛ نظیر

: ایراد در قرارداد ثبت مالکیت فکری: اشتباه در برآورد ارزش شرکت، نقص سیستم نظارت مدیریتی و مالی بر شرکت ه ای تابعه و وابسته ،. اینها علاوه بر سایر ریسک های عملیاتی متعارفی است که هر بنگاه: ریسک از دست رفت ن یا سرقت اطلاعات ، وارد آمدن خسارت به دارایی های فیزیکی ، ...تقلب 21

و امثال آن

.

تنها راه مهار این ریسک ها امعان نظر کافی در تهیه و تنظیم رویه ها و استخدام افراد خبره و صاحب تجربه ولو به

صورت مشاور و پاره وقت است ؛ به خصوص که طرف مقابل شرکت های خطرپذیر یعنی صاحبان ایده نیز معمولاً از

تجربه و دانش کافی در این امور کم بهره هستند

مواجه می سازد

نرم افزاری را با پرداخت س هم الشرکه ای چند ده میلیون تومانی در دست امضا داشت، پس از بازبینی اسناد از سوی

یک مشاور باتجربه پی برد که اسناد افزایش سرمایه شرکت را تهیه نکرده و در نتیجه هر سهم را ده هزار برابر ارزش

اسمی آن خریده است

. سهل انگاری در این رویه ها خطرپذیر را با خسارت های غیرمنتظره. به عنوان نمونه یکی از این شرکت های خطرپذیر که قرارداد مشارکت هفتاد درصدی در یک شرکت!

٢٠

Business Plan

٢١

صندوق های تو سعه فناوری در کشور کمتر مأموریت خطرپذیری را در برابر شرکت های نوپا دنبال می کنند

مؤسسه توسعه فناوری نخبگان که یک مؤسسه غیر دولتی با سرمایه گذاری دولتی است و تا حدی صندوق تحقیق و

توسعه دیگر نهادها ی حمایت از شرکت های توسعه فناوری صرفاً کار پرداخت تسه یلات را انجام می دهند

مأموریت این صندوق ها از شناسایی طرح تا اعطای تسهیلات است و پس از آن وظیفه ای در هدایت شرکت ندارند

. به جز. دامنه.

بدنه کارشناسی این صندوق ها نیز برای انجام همین مأموریت چیده شده و افراد خبره تنها در بررسی اولیه و تصویب

طرح حضور دارند

.

دولت نیز با آن که در بندهای گوناگون بودجه های سنواتی و برنامه چهارم به حمایت از سرمایه گذاری خطرپذیر

اشاره کرده، سرمایه گذاری خطرپذیر را همان اعطای تسهیلات به صاحبان ایده می داند با این تخفیف که د ر صورت

شکست طرح و طی تشریفات ، تسهیلات به صورت وام بلاعوض در می آید

. (آیین نامه اجرایی بند الف تبصره 4 بودجه

84 )

آنها خلاصه می کند و کمک های مدیریتی را که خطرپذیرها با هدف مهار ریسک به این شرکت ها ارایه می دهند،

نادیده می گیرد

به کارگیری مدیریت ریسک در خطرپذیر باقی نمی گذارد

از طرف سیاست گذاران و مدیران دولتی فناوری به سودآوری منتهی نخواهد شد

این تلقی ماهیت کمک سرمای هگذاری های خطرپذیر به شرک تهای توسعه فناوری را در تأمین مالی بدون ریسک. نتیجه آن که ساختار دولتی صندوق ها و امکان تبدیل تسهیلات به وام بلاعوض، هیچ توجیهی برای. بنابراین پیشاپیش می توان گفت تجربه تأسیس خطرپذیر.

نتیجه گیری و پیشنهاد

بدون مدیریت کارآمد ریسک نه سودی از خطرپذیری به دست می آید و نه فایده ای در بودن خطرپذیرها عاید نظام

ملی نوآوری و کشور می شود

صنعت سرمایه گذاری خطرپذیر تنها می ماند

می کند و این امر علاوه بر فشار به منابع محدود دولت، ضعف کارآمدی این صنعت را نیز هشدار می دهد

. پس سرمایه های بخش خصوصی هم به این صنعت اقبالی نشان نمی دهند و دولت در. تنها بودن دولت در این عرصه ، ساختار دولتی را به این صنعت تحمیل.

پیشنهادهای زیر با این هدف طرح می شوند که ریسک فعالیت خطرپذیرها و شرکت های نوپا را تا سطح قابل قبولی

کاهش دهند و زمینه را برای جلب مشارکت بیشتر بخش خصوصی در صنعت سرمایه گذاری خطرپذیر مهیا نمایند

:

13

مرکز همایشهای علمی دانشگاه تهران

The second national conference on venture capital

دومین کنفرانس ملی سرمایه گذاری مخاطر

ایجاد بازارهای مبادله سهام شرکتهای توسعه فناوری،